Nowy rok łączy się z problemem niewykorzystanego urlopu z roku poprzedniego. Często pracownicy pytają czy mają możliwość wykorzystania tegoż urlopu oraz w jakim terminie powinni to uczynić. W poniższym artykule przybliżymy zasady i termin wykorzystania zaległego urlopu.

Zgodnie z art. Art. 161 kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. Wyjątek od tego przepisu został przewidziany w art. 168 kodeksu pracy, zgodnie z którym urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 (dot. uzgodnienia z pracodawcą terminu urlopu) należy pracownikowi udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego; nie dotyczy to części urlopu udzielanego zgodnie z art. 1672 (tzw. urlopu na żądanie).

Co ważne, pracodawca może zmusić pracownika do wybrania zaległego urlopu. Prawo do urlopu wypoczynkowego określone jest przepisami o charakterze bezwzględnie obowiązującym i to w odniesieniu do obu stron stosunku pracy, co oznacza, że pracodawca musi udzielić urlopu, a zatrudniony musi z niego skorzystać.

Istotne jest, iż urlop zaległy musi być wykorzystany przed urlopem do którego nabyliśmy prawo w nowym roku. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego (sygn. akt II PK 199/12 -z dnia 9 maja 2013) już tylko udzielenie urlopu w kolejnym roku kalendarzowym (art. 168 KP) stanowi wyjątek od reguły udzielania urlopu na bieżącego (art. 161 KP). Regulacja ta łącznie z podstawową zasadą wykorzystywania urlopu jako okresu odpoczynku od pracy, uzasadnia wnioskowanie, że urlop zaległy powinien być wykorzystywany (udzielany) przed urlopem bieżącym. Przykładowo, jeżeli zostały nam 4 dni urlopu wypoczynkowego z ubiegłego roku musimy je wykorzystać przed skorzystaniem z (20 bądź 26 dniowego) urlopu z nowego roku.

Zaznaczyć również należy, iż w przypadku zaległego urlopu pracodawca nie ma obowiązku uzgodnienia terminu jego wykorzystania z pracownikiem. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2003 r. (sygn. akt (I PK 403/02,) przepis art. 168 KP stanowi, że urlopu niewykorzystanego zgodnie z planem urlopów należy pracownikowi udzielić najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego (od 1.1.2012 r. do końca września następnego roku kalendarzowego). W takim przypadku pracodawca nie ma obowiązku uzgadniania z pracownikiem terminu wykorzystywania urlopu, lecz musi udzielić mu urlopu w terminie określonym w przywołanym przepisie. Jeżeli jednak pracodawca wyznaczy nam urlop na okres, w którym nie możemy z niego skorzystać (np. z powodu choroby), pracodawca zobowiązany jest do zapłaty ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop ( tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2008 r. sygn. akt II PK 313/07).

Pamiętać należy, iż o udzieleniu urlopu wypoczynkowego – w granicach określonych w art. 163–1671 kodeksu pracy – decyduje pracodawca. Samowolne wykorzystywanie urlopu przez pracownika uważane jest w judykaturze za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 (zob. komentarz do art. 163 Nb 13). Zatem zawiadomienie pracodawcy o rozpoczęciu zaległego urlopu wypoczynkowego nie usprawiedliwia nieobecności pracownika w pracy

Pamiętać również należy, iż niewykorzystanie urlopu przed upływem 30 września następnego roku nie powoduje utraty prawa pracownika do tego urlopu, dopóki nie nastąpi przedawnienie roszczenia o urlop [por. uchw. SN(7) z 20.2.1980 r., V PZP 6/79). Zgodnie z powyższym, niewykorzystany do końca kwartału następnego roku urlop na szczęście nie przepada./PS