Postępowanie mandatowe charakteryzuje się umiarkowanym formalizmem polegającym na tym, że nie wydaje się decyzji o jego wszczęciu, czynności nie są protokołowane, organ ujawniający popełnione wykroczenie jest również uprawniony do nałożenia grzywny, a co najważniejsze brak jest środków zaskarżenia.

Co do zasady postępowanie prowadzi Policja, oraz inne organy, gdy otrzymują takie uprawnienie w przepisach szczególnych. Aktualnie policjanci uprawnieni są do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego za wszystkie wykroczenia, które podlegają ściganiu w zakresie ich działania.

Maksymalna wysokość grzywny jaką można nałożyć w drodze mandatu karnego to kwota 500 złotych, chyba że czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach zawartych w Kodeksie wykroczeń – wtedy grzywna może być wymierzona w kwocie do 1000 złotych.

Grzywnę można nałożyć w postępowaniu mandatowym tylko wtedy, gdy:

  1. schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia (do 14 dni od daty ujawnienia czynu);
  2. stwierdzono popełnienie wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy, a nie zachodzi wątpliwość co do sprawcy czynu (do 90 dni od daty ujawnienia czynu);
  3. stwierdzono popełnienie wykroczenia za pomocą przyrządu kontrolno-pomiarowego lub urządzenia rejestrującego, a sprawca nie został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem i nie zachodzi wątpliwość co do sprawcy czynu (do 180 dni od daty ujawnienia czynu).

Funkcjonariusz nakładający grzywnę zobowiązany jest do:

  1. określenia jej wysokości;
  2. określenia wykroczenia zarzucanego sprawcy;
  3. poinformować sprawcę wykroczenia o prawie odmowy przyjęcia mandatu karnego i o skutkach prawnych takiej odmowy.

Przyjęcie mandatu

W sytuacji, gdy przyjęliśmy mandat to możliwość „odwołania się” od niego ogranicza się jedynie do kilku sytuacji. Jak wspomniano na wstępie, ukarany nie może zaskarżyć prawomocnego mandatu, co sprowadza się do tego, iż nie będzie podstaw do uchylenia prawomocnego mandatu karnego gdy:

  1. ukarany sprawca wykroczenia kwestionuje swoją winę (uważa, iż nie popełnił wykroczenia, za które został ukarany);
  2. czyn, za który nałożono grzywnę, powinien zostać zakwalifikowany z innego przepisu Kodeksu wykroczeń, niż to uczynił organ mandatowy;
  3. mandat został nałożony przez nieuprawnionego funkcjonariusza;
  4. wymierzono grzywnę rażąco surową nieuwzględniającą sytuacji majątkowej sprawcy, jego możliwości zarobkowych oraz warunków osobistych i rodzinnych.

 

Uchylić prawomocny mandat można jedynie w terminie 7 dni od daty jego wystawienia wtedy, gdy:

  1. grzywnę nałożono za czyn niebędący wykroczeniem;
  2. grzywnę nałożono na osobę, która popełniła wykroczenie przed ukończeniem 17 lat;
  3. grzywnę nałożono na osobę, która działała w obronie koniecznej, stanie wyższej konieczności lub była niepoczytalna;
  4. grzywnę nałożono za wykroczenie, za które należałoby orzec środek karny;
  5. grzywnę nałożono w wysokości powyżej 500 złotych, bądź za zbieg wykroczeń powyżej 1000 złotych, ale jedynie w części przekraczającej te kwoty.

Prawomocny mandat można również uchylić w każdym czasie na wniosek ukaranego, jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowana umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego została nałożona grzywna w postępowaniu mandatowym lub potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską.

Sąd właściwy do rozpoznania sprawy rozstrzyga na posiedzeniu wniosek o uchylenie prawomocnego mandatu. Jeżeli dojdzie do jego uchylenia, sprawa trafia do organu mandatowego, który po przeprowadzeniu czynności wyjaśniających może skierować wniosek o ukaranie do sądu.

Odmowa przyjęcia mandatu karnego

W przypadku, gdy osoba na którą miała zostać nałożona grzywna w drodze mandatu karnego, odmawia jego przyjęcia, funkcjonariusz występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. Sprawa podlega wówczas rozpoznaniu na zasadach ogólnych.

Właściwym do rozpoznania sprawy jest co do zasady sąd, w okręgu którego popełniono wykroczenie. Jeżeli zarzucono popełnienie wykroczenia w związku z meczem wyjazdowym i obwiniony (po skierowaniu wniosku o ukarania do sądu właściwego miejscowo) zgłosi np. 30 świadków z Katowic lub okolic to można spróbować, powołując się na zasadę ekonomii procesowej, przenieść postępowanie do Sądu właściwego np. ze względu na miejsce zamieszkania obwinionego i świadków.

W postępowaniu toczącym się na zasadach ogólnych nie mamy żadnych ograniczeń więc możemy zarówno kwestionować swoją winę, jak również wskazywać uchybienia formalne dotyczące naszej sprawy.

Jeżeli kwestionujemy swoją winę, i możemy to udowodnić przed sądem, bądź dostrzegamy inne uchybienia, to w żadnym wypadku nie możemy zgodzić się na przyjęcie mandatu. Odmawiając jego przyjęcia, należy jak najszybciej zabezpieczyć dowody przemawiające na naszą korzyść (dane świadków, nagrania z monitoringu itp. itd.) Niestety należy przygotować jak najwięcej argumentów, bo w starciu z zeznaniami policjantów, co do zasady stoimy na przegranej pozycji. Ponadto należy pamiętać, iż karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok, a jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od popełnienia czynu./ŁK