Zgodnie z art. 229 § 2 Kodeksu pracy (dalej jako: kp.) w przypadku niezdolności pracownika do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Użyty w cytowanym przepisie termin „podlega” wskazuje, że to obowiązkiem pracodawcy jest skierowanie pracownika na badania. Badanie, stwierdzające zdolność pracownika do wykonywanej dotychczas pracy musi zostać przeprowadzone przez lekarza odpowiedniej specjalności i są to lekarze:

  1. medycyny pracy, medycyny przemysłowej, medycyny morskiej i tropikalnej, medycyny kolejowej, medycyny transportu, medycyny lotniczej lub higieny pracy;
  2. którzy byli zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres co najmniej 6 lat jako rejonowi lekarze przemysłowi, lekarze poradni medycyny pracy lub poradni dla młodocianych, działających w przemysłowych publicznych zakładach opieki zdrowotnej, rejonowi lub zakładowi lekarze kolejowej służby zdrowia, lekarze rejonowi w zakładach opieki zdrowotnej dla szkół wyższych lub jednostek badawczo-rozwojowych, jeżeli sprawowali profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami wykonującymi pracę na stanowiskach pracy, na których stwierdzono występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych,
  3. zakładowi w publicznych zakładach opieki zdrowotnej- wyłącznie w odniesieniu do pracowników tych zakładów,
  4. w poradniach rehabilitacyjnych dla inwalidów- wyłącznie w stosunku do pracowników zatrudnionych w spółdzielczości inwalidzkiej;
  5. którzy pełnili służbę lub byli zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres co najmniej 3 lat jako lekarze w jednostkach wojskowych lub zakładach opieki zdrowotnej tworzonych i utrzymywanych przez Ministra Obrony Narodowej lub Ministra Spraw Wewnętrznych.

Niedopuszczalne jest zatem oczekiwanie, że to pracownik po chorobowym trwającym dłużej niż 30 niż stawi się z zaświadczeniem lekarskim stwierdzającym jego dalszą zdolność do pracy, gdyż badanie kontrolne jest wykonywane wyłącznie na zlecenie pracodawcy. Kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. Jak stanowi art. 229 § 4 kp. pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. W wyroku z dnia 17 listopada 2000 r., Sąd Najwyższy wskazał, że dopuszczenie do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku może stanowić przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy (sygn. akt II UKN 49/00) – co rodzi roszczenia cywilne pracownika względem pracodawcy, a w skrajnych przypadkach może stanowić podstawę odpowiedzialności karnej z art. 220 Kodeksu karnego. Jak wskazuje doświadczenie życiowe, często między skierowaniem, a przeprowadzeniem badania mija pewien okres czasu – nawet do kilku dni. Zważając, że pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez badań kontrolnych, powstaje pytanie co z czasem oczekiwania pracownika na badania? Mianowicie czy pracownik uzyska wynagrodzenie za czas oczekiwania na badanie, a w którym to czasie faktycznie pracy nie może wykonywać. Zgodnie z art. 80 kp. wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, a za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. Takim przepisem prawa pracy może być regulamin pracy bądź układ zbiorowy prawa pracy. Jeżeli wyżej wskazane wewnętrzne akty prawa pracy nie obowiązują u danego pracodawcy, zastosowanie znajdzie art. 81 § 1 kp. zgodnie z którym, pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy (brak przeprowadzenia prawem wymaganych badań), przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie za przestój spowodowany oczekiwaniem pracownika na badania kontrolne, nie może być niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów./MW