Skazany na karę ograniczenia wolności może wnioskować do Sądu o zmianę formy jej wykonywania. Następuje to na etapie postępowania wykonawczego. Sąd może zmienić obowiązek wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne na potrącenie od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę, jak również zmienić formę kary w odwrotną stronę. Zgodnie z art. 63a § 1 ustawy kodeks karny wykonawczy „W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może zmienić formę obowiązku wykonywania pracy, przyjmując 20 godzin pracy na cele społeczne za równoważne 10% wynagrodzenia za pracę; orzeczona praca nie może przekroczyć 40 godzin w stosunku miesięcznym.”
Najczęściej wniosek o zmianę formy wykonywania kary ograniczenia wolności składany jest przez skazanych, wobec których orzeczono obowiązek wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne. Wnioskują wtedy o zmianę formy tj. aby kara ta była wykonywania poprzez potrącenie wynagrodzenia za pracę. Ustawodawca wskazuje, że u podstaw takiej zmiany muszą leżeć „szczególnie uzasadnione wypadki”. Jest to bardzo szerokie i nieprecyzyjne pojęcie, dlatego też to na skazanym ciąży obowiązek wykazania Sądowi – iż w jego sprawie zachodzi właśnie taka szczególna sytuacja. Sąd nie ma bowiem obowiązku uwzględnienia wniosku.
Każdy wniosek skazanego jest indywidualnie rozpatrywany przez Sąd pod kątem oceny – czy taki szczególnie uzasadniony wypadek występuje w danej sprawie. Zmiana formy wykonywania kary ograniczenia wolności ma na celu przede wszystkim zapobiegnięcie sytuacjom, w których Skazany nie ma możliwości odbycia kary w pierwotnie orzeczonej formie i zostaje wtedy orzeczona kara zastępcza pozbawienia wolności. Dlatego też warto opierać się na praktyce sądowej przy rozpatrywaniu tego typu wniosków. Do takich sytuacji możemy zaliczyć m. in. podjęcie przez skazanego pracy zarobkowej – jeśli orzeczona kara ograniczenia wolności polega na wykonywaniu prac na cele społeczne i istnieją poważne problemy z połączeniem obu tych czynności.
W odwrotnym przypadku jeśli kara ograniczenia wolności polega na potrąceniu wynagrodzenia (od 10 do 25%), a ze Skazanym rozwiązano umowę o pracę, Sąd może zmienić potrącenie na obowiązek wykonywania prac na cele społeczne. Oczywiście mowa tu o sytuacji, w której do rozwiązania stosunku pracy nie dochodzi z winy Skazanego. Sąd będzie również każdorazowo badał czy ewentualna zmiana będzie spełniała funkcje pierwotnej kary w zakresie jej dolegliwości./ŁK
