W polskim ustawodawstwie karnym przyjęto koncepcję, w myśl której nie zawsze sprawca czynu zabronionego, któremu udowodniono winę i orzeczono wobec niego prawomocny wyrok karny będzie musiał odbywać karę. Pomijając już uprawnienie Prezydenta RP do stosowania konstytucyjnego prawa łaski wobec skazanych kodeks karny (dalej „k.k.”) przewidział tzw. środki probacyjne – czyli udzielenie sprawcy przestępstwa szansy na poprawę i obserwowanie jego zachowania. Jednym z tych środków jest warunkowe zawieszenie postępowania karnego. Zgodnie z art. 69 k.k. Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Wobec powyższego przy popełnieniu przestępstwa „lżejszego” (jak np. najczęściej popełniane przestępstwo „wypadku drogowego” z art. 177 § 1 k.k.) sprawca czynu może liczyć na to, by wobec niego nie została orzeczona kara bezwzględnego pozbawienia wolności. Tym samym pomimo uznania danej osoby za winną popełnienia czynu zabronionego i wymierzenia wobec niej kary pozbawienia wolności do roku. Warto jednak pamiętać, że warunkowe zawieszenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia, zaś zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może w okresie próby zobowiązać sprawcę do określonych zachowań, jak np. zakaz zbliżania się do pokrzywdzonego na określoną odległość, czy też informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby. W tzw. okresie próby należy zwracać szczególną uwagę, by nie popełnić kolejnego czynu zabronionego. Dopuszczenie się przestępstwa w tym czasie doprowadzi bowiem nie tylko do tego, że wobec sprawcy zostanie wszczęte postępowanie karne dotyczące nowego czynu, ale też może spowodować, że sąd dodatkowo zarządzi wykonanie kary, albowiem sąd zawsze zarządza wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby popełni podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Ponadto sąd zawsze zarządza wykonanie kary także w sytuacji, gdy skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą. Dodatkowo także sąd może zarządzić wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku. Co istotne, nawet, jeżeli sprawca danego czynu zabronionego dopuści się w okresie próby popełnienia przestępstwa, ale sąd „nie zdąży” zarządzić wykonania kary pozbawienia wolności w okresie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby (który może wynieść od roku do trzech lat), to wówczas sprawca uniknie wykonania tej kary, a popełnione przestępstwo mu się „zatrze”, czyli zniknie z kartoteki karnej.

Bartosz Jakubowski